Het onderwerp schaamte heeft me in zijn greep. Diverse vriendinnen reageren op mijn blog hierover, dankbaar (sic!) dat ik het aansnijd. Jullie reageren uiteraard niet hier op de site, maar naar mijn privémail. Uit piëteit met die gevoeligheden zal ik ditmaal geen knip-en-plak doen.Ik wil meer greep op. De wetenschappelijke benadering van Baneke is niet afdoende. Ik zag wel dat het blad Psychologie Magazine er ook een keer een themanummer aan gewijd heeft. Maar zo'n onderwerp kan treffender via de verbeelding, literair proza of poëzie benaderd worden dan via de quasi-exactheid van de wetenschap.
Al googelend vond ik het boek Wegkijken van Tijs Goldschmidt (2004). Het is een verzameling foto's uit het Spaarnestad Archief met het thema schaamte. Er is aan deze selectie ook een tentoonstelling gewijd geweest. Goldschmidt heeft uit het rijke Spaarnestad-archief foto's geselecteerd, waarbij hij schaamte vermoedt of bij de geportretteerden, of bij de fotograaf of bij de kijker. Of bij twee of drie van deze betrokkenen.
Het zijn onthutsende beelden die je doen wegkijken. Soms is het het onderwerp, zoals dierenleed, vermaak, sekstoerisme, stuitende omgang met vluchtelingen, machtsmisbruik, de tegenstellingen tussen arm en rijk. Heel uiteenlopend. Het essay dat vooraf gaat aan de fotoselectie over zijn zoektocht door het enorme archief en over de werking van schaamte en plaatsvervangende schaamte, is heel wat verhelderender over schaamte dan het boek van Baneke. Hij raakt alles wat er geraakt moet/wil worden.
Citaat: 'Schaamte kunnen voelen en daarnaar handelen is belangrijk voor elk lid van iedere gemeenschap, een dorp, een club, een kerkgenootschap of een bataljon in het leger. Schamen mensen zich niet voor de juiste dingen en op de juiste momenten dan kunnen zjn een groep door schaamteloos gedrag volledig ontwrichten. Schaamte wordt vaak niet gerekend tot de primaire emoties als angst, woede, blijdschap, verdriet of verbazing, maar waarom eigenlik niet? Schaamte is belangrijk. Een aanwijzing daarvoor is dat die schaamte net als die primaire emoties overal voorkomt.'
Het zijn onthutsende beelden die je doen wegkijken. Soms is het het onderwerp, zoals dierenleed, vermaak, sekstoerisme, stuitende omgang met vluchtelingen, machtsmisbruik, de tegenstellingen tussen arm en rijk. Heel uiteenlopend. Het essay dat vooraf gaat aan de fotoselectie over zijn zoektocht door het enorme archief en over de werking van schaamte en plaatsvervangende schaamte, is heel wat verhelderender over schaamte dan het boek van Baneke. Hij raakt alles wat er geraakt moet/wil worden.
Citaat: 'Schaamte kunnen voelen en daarnaar handelen is belangrijk voor elk lid van iedere gemeenschap, een dorp, een club, een kerkgenootschap of een bataljon in het leger. Schamen mensen zich niet voor de juiste dingen en op de juiste momenten dan kunnen zjn een groep door schaamteloos gedrag volledig ontwrichten. Schaamte wordt vaak niet gerekend tot de primaire emoties als angst, woede, blijdschap, verdriet of verbazing, maar waarom eigenlik niet? Schaamte is belangrijk. Een aanwijzing daarvoor is dat die schaamte net als die primaire emoties overal voorkomt.'
Bij veel van de geselecteerde foto's wil je inderdaad het liefst wegkijken. Het is echt boeiend bij jezelf te onderzoeken waarom.
- Tijs Goldschmidt, Wegkijken, Athenaeum Polak & Van Gennep, 2004, isbn 90 253 1750 2, ca. 15 euro. Te vinden via o.a. Boekwinketjes.nl en Bol.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten