Das weisse Band

We zouden eigenlijk naar Nothing personal, maar die is uitverkocht. Het wordt Das weisse Band, heftige film van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke, in Cannes bekroond met de Gouden Palm. Haneke laat in zijn films de mensheid van haar slechtste kanten zien. In Das weisse Band portretteert hij een noordduits dorp in 1913. Je zou de film een historisch-sociologische studie kunnen noemen van een autoritaire, repressieve samenleving. De bewoners zijn van zichzelf en hun omgeving vervreemd, en dat leidt tot ontsporing en gruweldaden. Het drama richt zich vooral op de kinderen.

In het dorp heeft een kleine elite alle touwtjes in handen.: de baron, de dominee en de dokter. De boerenbevolking is voor werk afhankelijk van de baron, de dominee zorgt voor geestelijke discipline en de arts gaat over de gezondheid. In de opvoeding van kinderen draait het alleen om gehoorzaamheid en discipline. Te laat thuiskomen wordt door de dominee bestraft met tien stok­slagen. Zijn kinderen moeten rondlopen met een witte band om de arm, zodat ze herinnerd worden aan hun bezoedeling van hun onschuld.

De film - tweeënhalf uur - laat bijna klinisch zien hoe in een autoritaire samenleving de zwaksten de hardste klappen krijgen. Een mensenleven is weinig waard. Als een boerenvrouw, die bij de baron werkt, door de verrotte zoldervloer van één van zijn schuren zakt en doodvalt, is dat tragisch voor de boerenfamilie, maar raakt het de baron nauwelijks. De huishoudster die met de arts een seksuele relatie heeft, wordt door hem tot op het bot vernederd. Kinderen zijn het meest weerloos, maar zij leren snel zich met trappen naar beneden te handhaven. Das weisse Band eindigt met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, maar gaat in het hoofd van de kijker verder. Wat voor volwassenen groeiden uit deze kinderen?

Het is een beetje een afstandelijke zwart-wit film, geen directe tear jerker. De personages lopen allemaal als verstijfde angsthazen rond. Je voelt je als kijker niet meteen betrokken, maar het raakt wel. Het rare is dat Zuslief in Mecklenburg Vorpommerm in precies zo'n dorp woont, en werkgever zijn van veel medebewoners. Ze wonen net als deze baron in zo'n groot Gutshaus. Het is nu wel negentig jaar later, en heel wat wereldpolitiek verder, de mensen zijn moderner gekleed, en hebben auto's en handy's. Maar toch.