Homo Ludens

Omdat ik de laatste tijd best veel in de auto zit hoor ik weer veel radio. Radio is een geweldig medium. Dat komt beter binnen dan een krant of het journaal op tv. Ik heb de ochtendkrant ingeruild voor Radio 1 van 07 tot 07.30 uur. En als ik in de auto rijd (wat ik minder probeer te doen) dan luister ik ook veel. Gisteren hoorde ik een interview met de Groningse filosoof Coen Simon die afgelopen april het essay voor de Maand van de Filosofie schreef. De opdracht die hij gekregen was om als filosoof naar de economische problemen te kijken. 

In dat kader verdiepte hij zich in gevoelens van schuld en schaamte die ons koopgedrag omringen en in onze onbedwingbare neiging overbodige spullen aan te schaffen. Op zoek naar de oorsprong van de economie stuit hij op een schuld die nooit kan worden afgelost: het 'menselijk tekort'. Simon beweert mensen vaak onderhuids schuldgevoelens hebben over wat ze kopen. Je had je geld ook aan iets anders, iets nuttigers kunnen besteden, je belast het milieu, je koopt iets zo goedkoop dat andere mensen ervoor moeten lijden. Geld lijkt een neutraal waardemiddel, maar op het moment dat er iets verandert in de economie, zoals nu, komen basale schuldgevoelens weer bovendrijven, zegt hij.

Wonderlijk gesprek, trouwens. Hij zegt uiteen dat-het-zo-is, dat mensen zo zijn, en de interviewster reageert met: 'Nee hoor, dat heb ik helemaal niet.' wonderlijke gesprekstechniek.

Maar goed. Ik herken er wel wat van. Je overvloed, je keuzes bij het kopen van eten (veel, matig? lekker? duur? goedkoop? biologisch? kleine zelfstandiger winkels? markt? gemak? internet?) Hoe mensen met geld hun schuldgevoel afkopen, illustreert hij aan de hand van een een crèche waar ouders een boete moesten betalen wanneer ze hun kind te laat ophaalden. Die ouders kwamen juist vaker te laat. Omdat ze ervoor konden betalen vonden ze dat het gerechtvaardigd was te laat te komen.

Hij besluit trouwens niet in economische aanbevelingen, maar in een pleidooi voor een revitalisering van het spel. Huizinga’s idee van de homo ludens. De mens is een verlangend wezen is dat niet weet wat hij verlangt. Juist spelen zorgen ervoor dat verlangens een bepaalde richting krijgen. De minister van Sport raadt hij aan om het ludieke te bevorderen, niet het sporten vanwege de strijd tegen overgewicht. Doet me denken aan de rummikuppende nichtjes laatst.