'Als mens verlang je ernaar jezelf te zuiveren, maar in plaats daarvan maak je je omgeving schoon'. Zomaar een zinnetje uit Liefde en straatvuil van Ivan Klima, Tsjechische roman uit 1988 over een schrijver die niet meer mag schrijven en een baantje als straatveger aanneemt. Heel associatief en schijnbaar moeiteloos snijdt Kilma bijna luchtig loodzware thema's aan. Tsjechen schijnen een talent te hebben om zwartgallig grappig te zijn. Klima's werk mocht jarenlang niet in Tsjechoslowakije verschijnen, maar sinds de 'Fluwelen Revolutie' in 1989 is hij een vooraanstaand schrijver in zijn land.Mooie titel: Liefde en straatvuil. Heel plat samengevat gaat het boek over schoonmaken en liefde bedrijven als tijdverdrijf, ten einde de janboel van de ziel te omzeilen. In het licht van de opruimwoedes van het eindejaar wel een toepasselijk boek, al durf ik dat haast niet te zeggen, want dit boek maakt je eigen gemiesemuis wel erg relatief. Hier heeft het 'opruimen' wel heel veel schrijnende kanten. De hoofdpersoon negon als tiener met lijken opruimen in het doorgangskamp Theresienstadt. Na de oorlog, waar hij en zijn ouders het kamp overleven, maar verder ongeveer niemand van de familie en vrienden, ontwikkelt zijn moeder een enorme smetvrees, om maar een paar aspecten te noemen.
Over wat er met hem als schrijver in het communistische Tjechslowakije gebeurt schrijft hij nauwelijks, maar dat maakt het boek des te ongemakkelijker. Wel lees je over af en toe bezoeken aan Amerika, waar hij als belangrijk auteur onthaald en gevierd werd en een keer uitgenodigd wordt door de directeur van de Ford-fabriek. Daar is hij vooral geinteresseerd is wat er met al die vele duizenden auto's gebeurt als ze afgedankt en afval zijn. Blijkbaar is hem op enig moment het schrijverschap onmogelijk gemaakt.
Een hartstochtelijke buitenechtelijke affaire met een kunstenares moet hem jaren het gevoel geven dat het leven er toch wel toe doet, maar als hij na jaren nog niet voor haar kiest, keert de kunstenares hem uiteindelijk de rug toe. Dan wordt hij straatveger, om maar wat te doen te hebben en buiten zijn eenzame schrijverskamer te komen. Het kluitje staatvegers waar hij dan deel van uitmaakt is heel liefdevol beschreven. Uitschot van de maatschappij zijn ze. maar hoe worden mensen uitschot. In Theresienstadt was hij uitschot, nu is hij weer uitschot. Maar deze mensen hebben hun status nagenoeg geaccepteerd, en vertellen elkaar om de realiteit van het straatvegen dragelijk te maken verhalen uit hun leven. Eigenlijk zou ik om het boek recht te doen alle verhaallijnen en structuren moeten navertellen, maar daar is het hier de plek niet voor. 'n Echte ontdekking, dit boek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten