Waarom lezen?

Ik woon een inspirerende lezing bij, eigenlijk is het meer een college, van een Vlaamse emeritus literatuur-professor, Johan van Iseghem. Het gaat over wat je kan antwoorden op de vraag: 'Moet dat nou echt die literatuur?' Hij houdt de lezing voor een 300-koppig gezelschap fanatieke lezers en leesbevorderaars, dus het is enorm preken voor eigen parochie. Daar heb ik dan zo mijn kritische kanttekeningen bij, maar ik moet toegeven: het is goed luisteren naar de man. Pure zelfbevestiging. Dat het een uur duurt is geen enkel probleem. De strekking is natuurlijk dat mensen (meer) literatuur moeten lezen omdat je daar een betere mens van wordt. Hij lardeert zijn college met schitterende plaatjes, zoals een foto van een beeld van een zinkende bibliotheek in Melbourne.

Waarom we moeten lezen. Hij volgt in zijn redenatie het boek Kunst als therapie van de filosoof Alain de Botton  In individuele zin is literatuur een plaats ter genezing van de ziel. Het prikkelt de persoonlijke herinnering, alsook het collectieve geheugen (voorbeeld Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans). Het geeft hoop (bijvoorbeeld Mevrouw Verona daalt de heuvel af van Dimitri Verhulst). Het helpt bij leed (bijvoorbeeld Tonio van A.F.Th. van der Heijden), het geeft zelfinzicht (bij hem gaf Het Bureau van Voskuil veel inzicht in zijn eigen fuctioneren op de Universiteit), het is goed om je te ontwikkelen (als je een kunstwerk of een boek afschuwelijk vindt is het interessant te onderzoeken waaróm je het afschuwelijk vindt, dat kunnen heel goed beelden uit je jeugd zijn). Je leert dingen waarderen die je normaal niet waardeert (het gedicht 'Ik ben Brahman maar we zitten zonder meid' van Dèrmouw). Je kunt door het zien van kunst of het lezen van een boek meer met jezelf in balans komen (voorbeeld Vele hemels van Griet op de Beeck).

Literatuur is een middel tot morele vorming (voorbeeld Het stenen bruidsbed van Harry Mulisch, met de op cover een foto van het kapotgebombardeerde Dredsen). Het helpt je te toeven buiten de dagelijkse tijd en de ruimte  en kwalitatieve momenten te pakken (voorbeeld Kairos van Joke Hermsen). Het leert je omgaan met emoties (voorbeeld (niets heb ik van mijzelf van Willem Jan Otten), ofwel je van emoties te distantiëren, dan wel ze te intensiveren. Je overstijgt je egocentrische perceptie en oefent je in empathie,

Naast individuele argumenten zijn er ook maatschappelijk aan te voeren waarom literatuur belangrijk is. Literatuur zorgt voor zingeving en samenhang., Het is een belangrijk gespreksonderwerp.  Hij heeft moeite met de traditionele canon, die een burcht van respectabelheid creëert, hij houdt meer van het beeld van een agora, een plein, waar alle mensen elkaar kunnen treffen. Literatuur creert hoop en toekomst (voorbeeld Firmin van Sam Savage). 'De troost van boeken was dat er andere levens mogelijk waren dan het mijne', citeert hij in dit kader Griet op de Beeck.

En dan noemt hij ook nog intrinsieke literaire genoegens. De lezer leert de spelingen van de ambiguïteit, wat heel belangrijk is in dit tijdbestek van harde maatschappelijke standpunten. De lezer kan zich door de taal laten betoveren (voorbeeld The uncommon reader van Alan Bennett), de lezer visualiseert zelf (in tegenstelling tot de film, waar het beeld je geheel ingevuld aangereikt wordt). Verhalen leiden tot een open geest (voorbeeld Het rijk der lichten door Hubert Lampo). 

Kennismaken met een gedreven lezer, een bekende of een docent, is volgens hem de beste manier om kinderen aan het lezen te krijgen.

Het zijn wel een bóel argumenten, waarom we moeten lezen, zeg ik tegen Maarten, die ik er tegen het lijf loop. Nu is het weer de kunst van het kiezen. Voor niet-lezers is drie argumenten denk ik meer dan genoeg.Dat je van lezen een beter mens wordt, grijnzen we zelfgenoegzaam.