Zink

Een herinnering komt bovendrijven door het lezen van het boekenweekessay 'Zink' van David van Reybrouck. Toen ik een jaar of zestien zeventien was ging ik op zomerkamp met de Christelijke Jeugdbond van Natuurvrienden, de CJN.  CJN. Voor mij was dat voor het eerst en het laatst. Zus1en Zus3 waren lid van de CJN. Zij wandelden op zaterdag en groupe door de Emmerdennen en wezen elkaar plantjes aan. Ik vond er niets aan. Maar blijkbaar was zo'n zomerkamp een geoorloofde vakantiebestemming voor ons. 

Het doel van dit kamp in het Geuldal was zinkviooltjes te tellen, een beeldschoon geel bloemetje dat alleen daar groeit. Die zinkviooltjes hebben te maken met het zink in de bodem daar onder Zuid-Limburg. En de zinkmijn was de reden van het ontstaan ooit van het ministaatje Moresnet vlak onder Vaals, dat dus een tijdje een víerlandenpunt was. Nu hoort dat gebiedje al bijna een eeuw tot Duitstalig België. We rijden er bijna elk najaar doorheen, op weg naar de Eiffel of de Vogezen. Ik heb er nooit bij stilgestaan. 

Van Reybrouck kwam erop omdat hij gevraagd het Boekenweekessay te schrijven en het landje in kwestie aan Nederland, België en Duitland grensde. Zink behandelt de geschiedenis van het gebied met zijn zinkmijn en in het bijzonder de geschiedenis van één bewoner die in 1903 geboren werd als kind van een dienstmeisje, dat jong zwanger werd van haar werkgever, een industrieel. Als ongehuwde moeder zocht ze haar heil in dat kleine Moresnet.

De hele wereldgeschiedenis valt daar over deze Emil heen. Eerste Wereldoorlog, tweede wereldoorlog. Soms hoort het bij België, soms bij Duitsland, en de jonge mannen moeten in diverse legers meevechten, al naar gelang. Emil wordt bakker en verwekt elf kinderen. Een aantal van die kinderen, inmiddels ook alweer hoogbejaard, vertelden het levensverhaal van hun vader aan Van Reybrouck. Wonderlijk boek. Soms heel prachtig beeldend, soms oerend geschiedenissaai. Het eindigt met een mijmering over dat zinkviooltje. Vandaar die herinnering.