Miroslav Penkov

In Trouw staat een interview met de econoom Alexander Rinnooy Kan over zijn manier van lezen. Hij heeft ooit de techniek van het 'snellezen' aangeleerd, en heeft die nooit meer kunnen afleren. Hij noemt het uitermate handig bij zakelijk lezen, maar een handicap bij literair lezen. Ik heb dat ook. Ik heb veel behoefte aan literatuur, maar mede door dat snelle lezen komt het niet altijd binnen. 

Zo ging dat in Macedonië met de verhalenbundel Ten oosten van het westen van Miroslov Penkov (1982). Ik had zijn verhalen mee, omdat er geen Macedonische literatuur voorhanden was. Penkov is van geboorte Bulgaar, maar hij woont al sinds zijn achttiende in de USA waar hij nu doceert, schrijft en publiceert. Vandaag herlees ik zijn verhalen trager en komen ze wèl binnen.

Hij schrijft echt mooi genuanceerd onverwacht en beeldrijk. De verhalen gaan over oude en jonge Bulgaren, van voor de Eerste Wereldoorlog, van mensen die jong waren tijdens de Tweede Wereldoorlog, over mensen voor wie het Communisme het antwoord op alles was, over mensen die doodgeschoten werden door fanatieke grenswachten bij een dorp dat door de politiek doorsneden was in een Servisch en een Bulgaars deel. De politiek heeft er nogal huisgehouden met alle gevolgen van dien. 

Dat kan heel heftig zijn, maar gaat ook over jongeren die in de jaren zeventig hunkerden naar de zegeningen van het Westen, zoals de popmuziek en de spijkerbroeken. Het gaat ook verhuizen naar Amerika en met de jaren meer heimwee krijgen en respect voor je nog altijd communistische opa. Over een oude man in een verpleeghuis waar hij met zijn zieke vrouw woont en dat hij als een gevangenis ervaart. Hij vindt liefdesbrieven van haar eerste verloofde en wordt 50 jaar na dato ontzettend jaloers. En zo gaan er een aantal van die werelden open. Het is fris geschreven, soms met humor of spot, soms vilein.

Dat ik in de Balkan was en het allemaal een beetje bekeek en meemaakte maakt zulke verhalen misschien wat toegankelijker, maar een bezoek aan de Balkan is echt geen voorwaarde om Penkov te kunnen appreciëren! Ik zou hem de Prijs voor de Europese Literatuur gunnen maar dat kan vast niet omdat hij in Amerika woont.

Verkapte zegeningen

Bobby's behekste fiets die in een paar weken tijd al wel tien keer lek geweest is krijgt vandaag a. een nieuw velglint, b. een nieuwe binnenband en c. een nieuwe buitenband. We zijn allebei behoorlijk sikkeneurig door het gedoe met die fietsen. En proberen de wijsheid van onze Macedonische vrind Slavko om het heden als een geschenk te ervaren in praktijk te brengen. Dat valt waratje niet mee.

Terwijl Bobby de fiets voor de zoveelste keer repareert - als de banden vernieuwd zijn blijkt de versnellingskabel kapot - zoek ik wijze spreuken voor bij mijn tekeningen met Japanse liefjes. De uitgeefster die ze misschien wil uitgeven in een klein cadeauboekje heeft bedacht dat er wijze spreuken bij moeten. Dat is een heel gedoe. Ze wil een Plan voorleggen aan haar collega's waarin een titel, een flaptekst,  en wat voorbeelden van de wijze spreuken.

De spreuk die ik vandaag uitzoek gaat over zegenen. 'Wanneer er iets helemaal mis gaat, wanneer er iets onverwachts gebeurt waardoor je plannen en ook jij volledig in de war worden gestuurd, barst dan los in zegeningen. Want het leven leert je een les, en juist de gebeurtenis die jij als ongewenst beschouwt, heb je zelf opgeroepen om je de les te leren waar je misschien voor terug zou deinzen, ware het niet dat je haar zegent. Beproevingen zijn verkapte zegeningen, en scharen van engelen varen in hun kielzog.' (Pierre Pradervan, uit: De zachte kracht van de zegening)

Kooplust

Ik heb enige Troost nodig en besluit die te verkrijgen door even wat kooplusten bot te vieren.

Mijn Armeense vriendin Christina Mode in de Zakkendragersteeg, bij wie ik een broek heb besteld, is klokslag 10 uur nog niet open. Zo raak ik verzeild bij haar buurman Bureau Bewust, een winkel met allemaal ontzettend leuke / bijzondere kantoorartikelen. Wat een leuk straatje is dit! Vroeger was ik helemaal van de kantoorartikelen maar de digitalisering is dat in de loop der jaren steeds meer afgenomen.

De oogst: een prachtige houten ordner (perenhouten rug, berkenhouten omslagen) en insteekhoezen om mijn tekeningen in op te bergen. Deze mappen worden gemaakt in een sociale werkplaats in Duitsland, vertelt de eigenaar.  Ik koop er enveloppen die gemaakt zijn van oude topografische kaarten. Echt leuk. Jammer dat je nog zo weinig per post stuurt. Vroeger kocht ik  veel meer van dit soort vreugdegevende papierwaren. Toen had V&D op de Munt van die leuke kantoorartikelen. Maar dat is al lang niet meer zo.

Je kunt er wel veel geld kwijt raken, maar dat is goed voor de binnenstad en de economie, moet je maar denken. Je hóeft er niet voor naar Utrecht, hij heeft ook een webwinkel, waar je al die leuke dingen kan kopen. Echt cadeautjes.

Rajcica Klooster

Op Spotify vind ik geen 'liederen' maar wel een litanie van Divna, en ik moet onmiddellijk denken aan de logeerpartij in het Rajcica-klooster met het Sveta Georgi-kerkje bij Debar, waar de Vespers twee uur en de Lauden drie uur duurden. Gereciteer van de priester afgewisseld met polyfone zang.

Als ik die muziek hoor besluit ik een tekening van het kerkje te gaan maken. De kleuren doe ik uit mijn hoofd.

Zoekend naar de juiste spelling van de namen vind ik een filmpje over het klooster - waar al die jonge nonnen figureren met wie ik al die uren heb doorgebracht. Bijzonder dat ze zich al psalmenzingend laten filmen. Maar ja, ze hadden ook allemaal een mobiele telefoon onder het habijtje.

Op het filmpje zie ik dat er bij  het tekenen iets fout gegaan is: het dak van het kerkje was helemaal niet oranje, maar van donkergrijze leisteen. Dat moet dus even over. Tekening 1 is er nu niet meer.

Mystères Byzantins

Deze stem hoorde ik in het kerkje Sv. Jovan te Kaneo/Ohrid. Zó mooi! Het lukte me haar naam te ontfutselen aan de koster die geen woord over de grens sprak: Divna Ljubojevic. Ondanks dat het eeuwenoude kerkmuziek is klinkt het hedendaags en tamelijk jong. 

Op een Amerikaanse site lees ik: Ze is afkomstig uit Belgrado, geboren in 1970. Haar stem werd al vroeg ontdekt door Moeder Agnija, abdis van het Vaveden Klooster, waar Diva vanaf haar tiende geschoold werd in de orthodoxe zang. Ze kreeg vervolgens les aan de Mokranjac Muziekschool en studeerde af een  de Muziekacademie van de universiteit van Novi Sad. Al op haar zeventiende werd ze al dirigent van diverse koren, waarmee ze al gauw in heel Europa optrad. In 1991 richtte ze met vrienden het Melodi Ensemble op en in 1997 startte ze een koor in de Sv. Sava kerk in Parijs. Ze gaf ook les in koormuziek in Engeland en Nederland. Theoretisch had haar dus al kunnen kennen.

Nu een site vinden waar haar muziek te koop is.

GVU

Bussen zijn niet fijn. Veel minder fijn dan trams. Je hebt een soort innerlijke rust en veel tijd nodig als je je met een stadsbus wilt verplaatsen. Als je dat hebt kan het altijd meevallen. Sinds Bobby in Amsterdam Bus 37 gebruikt (van station Amstel naar Molenwijk halte Insulineweg) scheldt hij vaak op het GVB. Die bus kómt vaak gewoon niet. Ik schreef al wel eerder over de bussen in mijn buurt. Er wordt bezuinigd op het openbaar vervoer en bijvoorbeeld is mijn Bus 22 naar Amsterdam Centraal nu ineens tien minuten lopen in plaats van drie. Het onderwerp roept veel op bij mensen die er afhankelijk van zijn. Amsterdammers kunnen alle bus- en tramlijnen dromen. Als die veranderen of verdwijnen, dat echt een ding.

Anyhow. We bellen over de logistiek. We gaan een huis bekijken in de Rivierenwijk bij de Jutfase Weg. Bobby zijn fiets is behekst en al twee maanden elke dag lek. Daar schreef ik ook al eerder over. Hij blijkt tegenwoordig op mijn Utrechtse fiets te rijden. Dat is een herenfiets Gazelle. Pietje Pelle op zijn Gazelle. Dus ik had het plan opgevat om op deze vrije vrijdag misschien eerst een concert te doen in het kader van het Festival Oude Muziek en dan rustig af te zakken naar Utrecht Zuid. O, zegt Bobby, eh... Want dat weet ik nog niet, maar hij gebruikt mijn fiets. Hij zal een buurvrouw vragen of ik een fiets mag lenen.

Maar ik ben ineens nieuwsgierig naar de bussen in Utrecht. Het GVU. Nog nooit maakte ik gebruik van een bus in Utrecht. Langs de Oudenoord lopen heel veel bussen, maar die heb ik nooit een blik waardig gekeurd. De namen van de wijken en buurten in Utrecht krijg ik maar niet in mijn systeem. En zo raak ik midden in de nacht onverwacht verzeild in routekaarten, haltekaarten en gemeentepolitieke besluiten over de buslijnen. De woede van de bewoners van Hoograven over het opheffen van Lijn 6. Het verplaatsen van alle busstations rond Utrecht CS. Busstation Noord wordt Busstation West en Busstation Zuid wordt Busstation West. Maar dat gebeurt op 2 september en dat is het nog niet. Het is sowieso een onbegrijpelijke chaos rond het station van Utrecht CS, net als rond het station van Amsterdam CS trouwens. Die vermijd je als het enigszins kan.

Gaandeweg vind ik uit dat GVU-Bus1 precies van Bobby's Oudenoord naar 't Goylaan  rijdt, alsof het zo moet wezen. Vier keer per uur. Er gaat géén bus die kant op vanuit het hartje centrum - waar dat concert is en Bobby's werk.

Wat een onnutte vraagstukken allemaal, en dat alleen maar omdat Bobby's fiets behekst is. Ik kan ook gewoon mijn plan om naar dat concert van 11 uur te gaan laten varen en rechtstreeks met de bolide gaan.

Afscheid (2)

We eten bij restaurant La Vallade aan de Ringdijk. Idee van RoRo7. Wat is dat een leuk restaurant. We eten op straat. Het is zo gezellig dat we blijven zitten tot ze ons echt wegsturen. Om 00.00 uur. Iedereen doet een speech.

Wat ik nog nooit gedaan heb: ik geef Casper de originele tekening. Als ik al eens een tekening uitdeel is dat altijd een printje. De originelen zitten in een map. 'Nee', zegt Vinnie, 'dat kan echt niet, je MOET het origineel geven.' 

Vinnie die deze foto maakt zegt: 'Ik wil ook! Dit schept wel verplichtingen! Nu moet je bij ELK afscheid een tekening maken.'

Afscheid

Ik had onze stagiair al vrij snel onthuld dat hij typisch een verhaallijn voor mijn blog zou kunnen zijn. Zo grappig, zo slim, zo vol brille, menselijke kanten en gekkigheid, leergierig, opmerkzaam. Drie maanden heeft hij te onzer redactie gezeten en alles gezien en gehoord wat er gebeurde. Hij voegde er veel vragen, belevenissen en meningen aan toe. Hij blogde er ook over. Vele gebeurtenissen die daar gebeurden gingen door zijn particuliere zeef. 

Als iemand met verwondering over jouw dagelijkse gang van zaken schrijft - en je je realiseert je wat hij allemaal nog meer zou kunnen schrijven en gelukkig niet doet - dan voel je hoe keurig aangepast je je werk in feite doet en je je uit, en wat er ondertussen allemaal wel niet gezegd en gezwegen wordt. Hij is die drie maanden getuige en een grote bron van ontspanning, relativering en vreugde geweest. Nu gaat hij weer verder.

Morgen hebben we Afscheid. Het leek mij bij nader inzien wijzer hem niet tot verhaallijn op mijn blog te maken. Maar ik moet toch iets doen. Ten afscheid maak ik maar een tekening van hem.

Ondertussen sms-en wel een kwartier over zijn volgende blog. Hij wil die over uitgevers en drank laten gaan. Wie hij kan bellen om over Drank te vertellen. Dat weet ik niet, zeg ik. 'Maar er zijn toch zopveel sterke verhalen over Uitgevers en Drank?' 'Dat kan wel wezen,' antwoord ik, 'maar dat weet niet niet. Ik doe er niet meer zo aan. Sinds ik dat niet meer zo doe vind ik Leven & Werk eigenlijk veel fijner.' Dat snapt hij ook wel, maar vooralsnog zoekt hij drankverhalen.

Als hij mijn blog volgt dan is de tekening morgen geen verrassing.

Leve de man van de ING

Ben benieuwd of het me lukt om het kort na te vertellen. Een kleine nachtmerrie die zo in het programma Kassa past. Een paar weken voor mijn vakantie kreeg ik op mijn bankrekening 288 euro bijgeschreven van een mij vreemd persoon. O, dacht ik. Wie is dat? Dat is vast niet voor mij. Moet ik dat terugstorten? Ik deed het niet.

Eind juli komt er een brief van de Klantenservice van de ING dat ik abusievelijk 288 euro gestort heb gekregen en of ik dat wel terug wil storten. Dat ze hopen dat ik het zal doen, zo niet dan moet ik weten dat ze wettelijk al mijn persoonlijke gegevens aan die persoon mogen gegeven. Dat lijkt me niets, ik zie al een stalker aan mijn deur en stort onmiddellijk die 288 euro terug.

De laatste dagen van mijn vakantie word ik gebombardeerd met mailtjes van ene Rutger die meldt dat hij thuis aan mijn deur is geweest, me gebeld heeft en via Facebook geprobeerd me te bereiken. Als ik die 288 euro nu niet terugstort dat hij dan Aangifte gaat doen. Ik schrijf hem terug dat ik dat al lang gedaan heb. Hij antwoordt dat hij dat nooit gehad had. 

Eenmaal thuisgekomen stuurde ik Rutger een scan van het afschrift met de overschrijving in kwestie. Hij woedend: 'Dat Is helemaal Mijn Nummer Niet!!!' Dus duik ik in de afschriften van de afgelopen twee maanden. Als je zoals ik vrijwel alles met de pin betaalt dan kun je je wel voorstellen hoe lang de maandelijkse lijst af- en bijschrijvingen is. Ergens blijkt dat die 288 euro op de rekening van Waternet terecht was gekomen. Hoe kan dat nou?

Weer uren later blijkt dat de medewerker van de Klantenservice die mij die brief had gestuurd daar abusievelijk een totaal verkeerd banknummer heeft genoteerd en wel dat van de firma Waternet. Daar kan ik ook niets aan doen, schrijf ik de gedupeerde. Ga maar naar de ING. Kijk: het is hun schuld. Zoals alles: met bijlage.

Weer wat speuren later vind ik een bijschrijving van de firma Waternet à raison van 288 euro onder vermelding van 'Restitutie Waterschapsbelasting'. Hoezo restitutie Waterschapsbelasting. Dat kan  geen toeval zijn. Ik maak het geld dus toch maar aan Rutger over en meld hem dat. Hij blijft antwoorden dat  hij het geld niet heeft ontvangen.

Vandaag op het werk word ik gebeld door Maarten, medewerker van de Klantenservice ING. Duizend maal excuses. Wat een toestand. 'Maar: ik heb het geld wéér overgemaakt', zeg ik, 'en Rutger  krijgt nog steeds niet. Ik weet zéker dat ik de opdracht heb gegeven en de tan-code ingevuld, maar de afschrijving staat ook nérgens op mijn rekening.' Maarten verbindt me door met de Helpdesk Internetbankieren. Daar blijkt de betaling geparkeerd te staan in een nooit eerder ontwaard mapje Geweigerde Betaaldopdrachten. Hoe kan dat nou weer? Deze medewerkster loodst mij er doorheen en maakt tussendoor ook nog even een nieuwe spaarrekening voor me aan.

Kom in mijn hartje

Bij de vakantiepost zit de cd Komm in mein Herzenshaus van Klaartje van Veldhoven, een jonge sopraan die Bach zingt met een jonge hedendaagse interpretatie. Ik las voor de vakantie een stuk over haar in Trouw dat me zo aansprak dat ik onmiddellijk de cd bestelde.

De cd is in eigen beheer uitgegeven. Ik deed mijn bestelling bij een cd-winkel die de cd voor 1 euro lager aanbood dan de andere winkels en ik was niet de enige. Na een paar dagen kreeg ik een mailtje dat ze overweldigd waren door de vraag naar Klaartjes cd naar aanleiding van dat stuk in Trouw, dat-ie dus op was, dat Klaartje op vakantie was en dat de familie zijn uiterste best deed.  Dat is dan weer op zo'n mooi menselijke maat.

Prachtig! Samen met accordeonist Marieke Grotenhuis laat ze de mooiste muziek van J. S. Bach horen - zang en accordeon dus. Vocale werken van Bach worden afgewisseld met instrumentale muziek op accordeon. Accordeon is een instrument dat nog niet bestond in de tijd van Bach, maar volgens Van Veldhoven had Bach het gebruikt in zijn composities als het toen al had bestaan. Ze wil barokmuziek van z’n stoffige imago ontdoen en overhevelen naar onze tijd. Van Veldhoven: 'Ik wil de muziek laten spreken en toegankelijk maken. Het moet meer communicatie worden, een overdracht van het verhaal dat ik wil vertellen door mijn muziek, een verhaal waar ik mensen mee wil raken.'Ze slaagt erg goed in haar missie.

Weer thuis

Zus4 bellen. 'Waar ben je nu', vraagt ze, 'ik heb je blog van dag tot dag gevolgd. En nu ineens niets meer!' 'Nee', antwoord ik, 'wat valt er nu helemaal te vertellen over thuis?' Wassen draaien, ophangen, opvouwen, naar de AH, het wandelingetje rond het park, het nieuws, de post, de kranten, een kopje koffie bij Hani501, champignon-risotto koken. Mmm! Maar wat is helemaal er aan? Proces van terug in het gareel. Wel fijn dat ik er dit jaar een heel weekend over mag doen.

Ik ga naar de Intratuin want de meeste planten op het balkon zijn hartstikke dood. De buurvrouw heeft heus gedaan wat ze kon, maar zo zonder enige schaduw pal op het zuiden, dat is elke dag minstens vier volle gieters. Dat is voor een buurvrouw niet te doen. Ze heeft ze heus water gegeven, maar niet genoeg. Dus de roze gerania gaan gewoon maar weg, hoppa de vuilnisbak in, zonder scrupules. Ik haal gewoon maar weer weer nieuwe violen en tuinkruiden. Ook koop ik rode pepertjes, ter herinnering aan Macedonië, waar rode pepers  en paprika en alles daartussenin aan de orde van de dag zijn.

Steun

Van Bobby's nichtje Jeske die een half jaar in Malawi zat en wier terugkom-party in juli we gemist hebben krijgen we nu alsnog twee boekensteunen uit Malawi. Voor in ons nieuwe huis. Omdat we allebei zoveel boeken hebben. Wat ontzettend leuk en lief. Nu nog een huis...

Bootje varen

De laatste dag in Ohrid is een waar feest van herkenning. Biljana's stokoude oma omhelst ons van puur plezier. Echt leuk om ergens te zijn waar je de weg weet en al veel leuke plekjes kent. Ik herinner me nog precies hoe we tweeënhalve week geleden hier door die kronkelige straatjes scharrelden met aldoor een lichte ongerustheid: als we onze Villa MoMir maar terugvinden! Het is haast een pleidooi om je vakantie in exotische oorden twee keer te doen, de tweede keer voelt alles veel relaxter.

We evalueren op het vertrouwde pleintje bij Via Sacra. Wat was alles toch geweldig. Alle adressen, alle ontmoetingen. Overal hadden we wel langer willen blijven. En vooral Biljana was geweldig. Zij maakte diverse dingen echt gemakkelijker. En die Villa van haar, zo karaktervol en sfeervol. Je moet in dit land verdragen dat het sanitair niet altijd doet wat je hoopt dat het doet. Maar dat blijkt overkomelijk ongemak. We gaan iedereen hier naar toe sturen.

Vandaag is de dag van de souvenirs. In de plaatselijke boekhandel koop ik een heel duur fotoboek over Macedonië, vanwege dat ik dit jaar alleen maar met de iPhone kiekjes heb geschoten, en drie films op dvd van de Macedonische regisseur die ook de film 'Before the rain' heeft gemaakt. Naam even kwijt. Hebben ze in deze boekhandel ook eens een goeie dag. En vier paar oorbellen koop ik ook. Kan het niet laten.

Tot slot stel ik enigszins beschroomd voor om nog een klein toeristisch boottochtje over het meer te maken. Bobby vindt dat heel stom, die toeristsche bootjes met nepkapiteins. Ik herinner me ineens weer dat zijn oerangst was dat ik te Venetië romantisch in een gondel zou willen. 

De bootjes hier vindt hij inderdaad ook stom, met nepkapitein en zonnewering, maar OK. En zo herkauwen we vanaf het water alles nog één keer: kijk het kerkje, kijk dat strandje, weet je nog die wandeling, kijk daar is Villa MoMir... De volgende keer huren we zelf een bootje, beloof ik, dat lukt vast wel via Biljana, en varen we zelf het hele meer rond.

Car Wash

Er zit enige steenslag (witte putjes) op de blauwe lak van de voorklep van de Skoda en twee regelrechte krassen op de velg wegens keren op een te nauwe oprit. Het is vervelend en baart een beetje zorgen of we hier nu voor verzekerd zijn of niet. We hebben een aantal plekjes  bijgewerkt met een blauwe stift maar het effect is op zijn zachtst gezegd niet echt overtuigend. 

In elk geval willen we onze goede wil tonen door de enigszins vervuilde Skoda schoon in te leveren. Op zoek dus naar een Car Wash. Er zijn best wat benzinestations rond Ohrid, en bij elke verwacht je een wasstraat, maar mooi niet! Tot ik een blauw verkeersbord zie met een auto erop met een douche erboven. In een achterafstraat vinden we de bijbehorende Car Wash. Een afdakje met twee afwerkplekken: een om de auto af te spuiten met een hogedrukspuit en om om de auto te stofzuigen. Er werken een man en twee jongens. Het kost 3 euro. Na de behandeling zie je de schade nog beter. Nu maar wachten op Biljana's oordeel.

Albanie

Dit is in Progradeci, een stad aan de Albanese kant van het Meer van Ohrid. We gaan met onze RentACar door de douane en voor mijn gevoel nog weer een stap dieper de Balkan in. Bobby wil dat graag. Zelf heb ik eerlijk gezegd aan ons paradijs aan het Meer genoeg, en hoef ik niet zo nodig, maar ik kan het ook niet uitstaan als hij alleen gaat. Dus ga ik mee.

Het is weer een hele belevenis, de douane (vind ik altijd weer spannend, die voormalige Oostbloklanden), de wegen (erg slecht, veel bochten, veel hellingen, veel kuilen, veel vrachtwagens), de mensen (erg aardig. Alle kleine meisjes roepen Hello en Goodbye), de stad (erg lelijk en rommelig). Voor enige schoonheidsbeleving hoef je er niet naar toe. Maar je ziet dat het leven zich overal ontrolt zoals het zich ontrolt. Dat de mensen bijna overal verwelkomend en aardig zijn. Dat de sfeer in deze Albanese stad totaal niets van doen heeft met de grimmige sfeer in de Albanese enclaves in Macedonië Tetovo en Debar.

Bij de douane gebeurt ook niets geks. 'Andre volken kijken, is je geest verrijken...' appt Hani501 ondersteunend. Voor wie dat niet kent: dat komt uit een heel leuk liedje van Jasperina de Jong genaamd 'Tobbedobbedobbe', als ik het wel heb. De moraal van dat erg geestige liedje - over twijfelen over vakantiebestemmingen - is dat je net zo goed in Amsterdam kan blijven.

Blote borsten

Ik lees wat op Nu.nl overjonge Arabische feministen - Egyptische? Tunesische? kunstenaressen, actrices - die foto's van zichzelf uit protest met blote borsten op Facebook zetten en daarmee de woede van de hele Arabische gemeenschap over zich heen halen. Uit solidariteit maak ik vandaag een Japanse Schone met blote borsten. Dat vrouwen die van hun eigen lichaam houden zoveel agressie oproepen. Ik ben kan er niet bij. Dat jonge vrouwen uiteindelijk ervoor kiezen om haar naakte lichaam in al haar eenvoud en schoonheid en zelf  in de strijd te werpen. Dat snap ik wel. Wat ze ermee riskeren.

Eindelijk weer bikini's!

Terug aan het Meer van Ohrid, maar nu aan de andere kant in het plaatsje Radozda, 1 kilometer van de Albanese grens. Onze Villa Radozda waar wij voor 20 euro een kamer huren staat direct aan het Meer, er is een piepklein strandje voor de waar wat plaatselijke kindertjes badderen. Biljana in Ohrid heb ik gesms't of het goed is dat we een dag later komen. Wat een heerlijkheid, hier, dit meer, en gewoon mensen in bikini's. 

Debar, dat we vandaag onderweg van het klooster hier maar toe ook even aandoen, is ook een stad vol Albanezen. In die steden is het voor vrouwen gewoon niet fijn. Vind ik. Het is dat je naast een man loopt dat je nergens last van heb, denk ik. Moet veel aan de (Albanese) schrijfster Ornela Vorpsi denken die dat corrupte mannenland haarscherp beschreef. Zij is meen ik naar Parijs en Italie vertrokken. Geen wonder.

Raar land, dit Macedonië. Een prachtige route van zo'n 40 kilometer later zit je dan weer aan zó'n paradijs.

Kerkje

Hier word ik nu echt gelukkig van: in een mooie tuin uit de losse pols zitten tekenen, niet gehinderd door enige faalangst. En dat t dan nog leuk wordt ook.

Naar het klooster

Ik heb bepaalde ervaringen met en dus verwachtingen bij het fenomeen klooster. Je hebt - dacht ik - een eigen celletje waar je oneindig in je eigen sop mag gaarkoken, en daarnaast zijn er een stuk of zes gebedsdiensten van 's morgens heel vroeg tot een uur of negen aan toe en zijn er maaltijden. Je doet wat je kan. Lekker in je uppie.

Het is hier tamelijk populair om in kloosters te overnachten. Het beroemde Johannes de Doper-klooster waar we hopen te kunnen overnachten is inderdaad prachtig, maar vol. Het heeft geen plaats voor ons. Zo komen we terecht in het vrouwenklooster Sveti Giorgy bij Debar, waar - juist als wij arriveren om 16 uur - de Vespers zijn begonnen. We schuiven aan. 

Ik krijg een erwtensoepgroene bloemetjes-overrok aangereikt, omdat  mijn onderbenen blijkbaar te indecent zijn, maar de overrok is niets langer dan mijn eigen jurpje. Ik kan met de man niet communiceren en ik word ineens wildheet van woede omdat hij mij zo'n lelijke lap stof geeft.

Het kerkje is mooi en de zusters zingen prachtig maar wel erg lang. Hun Vespers duren maar liefst anderhalf uur. Heel indringend. Het heeft niet direct het rustgevende effect, dat ik had gehoopt.

De zusters zijn jong. Er is een oude priester die volgens mij aan het hoofd van het klooster staat. De zusters zijn gekleed in diverse lagen wapperende zwarte gewaden en sluiers. Warm! Na het het eten - direct na de Vespers - zijn ze heel druk en gezellig met elkaar in de prachtige tuin. Er zijn veel bezoekers, misschien is het familiebezoekdag. Er wordt gelachen, gehuild, omhelsd... De zusters hebben allemaal een mobieltje onder hun habijt, dat je niet hoort en dat blijkbaar trilt. Raar idee.

We kunnen blijven slapen. Maar wat blijkt bij het naar bed gaan om 20.15 uur? Niks geen individuele kamers! Bobby krijgt de mannenzaal, in zijn eentje, ik moet op de vrouwenzaal. Zo breng ik de nacht door met drie Poolse vrouwen, uit Krakow: leuk, jong, intellectueel. Vanwege het aan- en uitkleden in schemerlicht in avond en ochtend heeft het onbedoeld een beetje een David Hamilton-achtige sfeer.

De wekker gaat op 05.30u. De ochtenddienst is namelijk van van 06 tot 09u.

Verzopen kerkje

Na een etmaal in Mavovo ziek te bed te hebben gelegen gaat het gelukkig weer. Hoera voor het zelfherstellend vermogen van het lichaam. Het doet het weer: het is een wonder. We doen nog wat sightseeing in Mavrovo, zoals de grot die dicht is, het verzopen kerkje (rekenfoutje van de ontwerpers van het stuwmeer?) en een duik in het meer, maar dat was dan maar Mavrovo. De tijd gaat dringen. We hebben nog een kloosterbezoek op het programma waar we als het even kan  zouden willen logeren.

Bovendien heb ik het niet zo op die stuwmeren. Het is een mooi oplichtend vlak in het landschap, maar wie weet wat er allemaal nog meer onder water verdwenen is?

Er is trouwens aan de nieuwe oever wel een schitterend nieuw kerkje gebouwd met weer diezelfde frisse fresco's als in Sveti Naum. 

A Room With a View

Zei de goeroe: The present is the present en oneens lig ik ziek te bed. Is het eten verkeerd gevallen? De temperatuurverschillen? De vette omeletten in Demir Kapija? Hele nacht lig ik te woelen met een enorm rotgevoel in het hele systeem. Vanmorgen maar de verlossende vinger in de keel. Gatver. Ik ga nooit meer eten hier. 

Dit is een beddag. Beschuitjes met geraspte appel, wat wij vroeger kregen ter herstel, dat hebben ze hier niet. Voorlopig blijft het bij vanuit bed kíjken naar het Meer van Mavrovo. In het Mavrovo National Park. 

Als ik al zou moeten benoemen wat present van deze dag is, dan is dat misschien dat ik helemaal niets hoef en nutteloos in bed mag liggen. Maar lekker is het niet.

Aan het eind van de middag dag ziet het uitzicht er zo uit:

Tetovo

We rijden over de Macedonische autobaan van Demir Kapija in het oosten via Skopje en Tetovo in het noorden naar onze volgende bestemming Mavrovo National Park. Dat is niet zo ver meer van Ohrid. We zijn aan een soort van terugrit begonnen,

In Tetovo staat een beroemde vrolijk beschilderde moskee. Die besluiten we even aan te doen. Tetovo is een stad vol 'etnische Albanezen'. Ik zie er bovenmatig veel vrouwen in lange sombere winterjassen en grijszwarte sjaals om hun hoofd gewikkeld. Winkeltje na winkeltje in de oude stad hangt vol idioot opzichtige feestjurken. Om maar niet te spreken van de uitzinnige hooggehakte feestschoenen! Je snapt er niets van.

Niet dat ik zonder kennis van zaken ergens een oordeel over wil vellen, maar ik wil hier helemaal niet zijn, merk ik. 

Terwijl ik deze zin optyp vraagt Bobby wat er is. Ik blijk enorm te liggen schoppen terwijl ik die zin noteerde. Even wat minder correct dus. 

Enfin: de moskee (die ik bezichtig met een hete nylon sjaal over mijn hoofd) is echt prachtig. In de tuin wordt een fotoreportage gemaakt met een totaal opgetuigd maar volstrekt vreugdeloos bruidspaar, zoals we ook al een paar keer gezien hebben bij orthodoxe kerken. Het stemt niet vrolijk. Zullen we weer door?

Slavko

Slavko komt bij het ontbijt zitten het gesprek van de avond ervoor over muziek, literatuur, politiek en leven voort te zetten. Bobby en hij blijken ware kindred spirits. Ook hun liefde voor zakmessen en multitools hebben ze gemeen. 

De voortdurende wederzijdse herkenning is groot en mooi. Dat dat bestaat. Ik heb er niet zoveel aan toe te voegen en kijk naar zijn droeve blik en diep afgekloven nagels. The present is a present - het lijkt meer opgave dan werkelijkheid. Als hij om half twaalf een halve liter bier bestelt, dan denk ik: we moesten maar eens voort.

Maar hoe dan ook, het is een echte Vriend. We nodigen hem met klem uit naar Nederland. 

The present

'How did you end up here?' vraagt Slavko. Blijkbaar is het niet normaal, losse toeristen in Demir Kapija.

Na een lange slaapsiësta, die wel even nodig is na de lunch op het wijngoed, gaan we de randen van Demir Kapija verder ontdekken. Er is een spoor, een treinstation,  een bushalte, een brug, een rivier (de Varvar) er is een Kloof, waar alles doorheen moet: de trein, de rivier, en reizigers. Die kloof, zo moeilijk toegankelijk, die geeft wel het ultieme Balkangevoel tot nu toe.

Daarna gaan we zitten wij het ultieme dorpscafé waar tientallen oude mannen zitten spelletjes te spelen. We krijgen bier en proberen een gesprek, maar het Engels van deze mannen is minimaal. Elke zin die afgerond wordt en tot een soort van begrip leidt tovert een brede lach op aller gezicht.

Dan komt Slavko erbij. Hij spreekt goed Engels. Hij heeft gestudeerd, sociologie, en werkt hier als ambtenaar. Sociale dienst ofzo. Demir Kapija is zijn geboortedorp. Vroeger was het een druk knooppunt van verkeer en reizigers en goederen. Nu is er alleen het dure wijngoed (het andere dan waar wij waren) waar toeristen verblijven. Maar hij is niet nostalgisch over Joegoslavië. We moeten als mensen niet in het verleden of in de toekomst leven, leert hij ons, maar in het heden. Het heden is ons geschenk. The present is our present.  

Wijngoed Elenov

De ochtendexcursie leidt naar het wijngoed Elenov, stokoud en met pauwen. Kunnen we misschien een beetje rondgeleid worden. Daar mag 'wijnmaakster' Elena die een beetje Engels kan ons rondleiden door het hele bedrijf met wijnranken, druiven, tanks, vaten, kelders, villa, winkel en restaurant. 

Het is een schitterend oud parkachtig geheel waar 45 pauwen wonen. Een prachtige omgeving. Er heeft hier een koningin Marie gewoond en geschilderd en het dorp haar kerkje gegeven nadat het door de Turken vernietigd was, maar over welke tijd we het hebben ontgaat mij even. Het is echt interessant: de druiven, het productieproces, de vaten. Het is geloof ik de eerste excursie in mijn leven die ik echt leuk vind. Hij eindigt in de gaard met lunch, uiteraard een fles wijn, en om ons heen die 45 pauwen. Waarvan een moeder met zes baby-pauwtjes.

Macedonische Nachten

Ik geloof dat we in het warmste deel van Macedonië zijn aanbeland. Het is niet uit te houden in de hotelkamer, het zweet gutst me van het lijf. Dit hotel heeft niet voor niets geen dekens of dekbedden en alleen jersey lakens. We hebben de airco uitgezet, in het vertrouwen dat die 's nachts niet nodig is. ik kan ik hem niet meer aankrijgen - de afstandsbediening is kaduuk - en zit gekleed een grote dunne sjaal op het balkon. 

Het is drie uur in de nacht en er klinkt allemaal geroezemoes. Er zitten nog steeds mensen op de bankjes op straat.

Op mijn weerappje lees ik dat de temperatuur hier op het niveau is van de hoofdstad Skopje, waar je volgens Biljana uit Ohrid nu echt niet moet zijn. In Ohrid is de temperatuur 10 graden lager dan in Skopje.

Op zich is het op het balkon wel uit te houden. Het matras naar buiten slepen?

En waar zij ook niet naar toe gingen...

De chique wijn van Macedonië heet Tikves, dus het Meer van Tikves zóu iets kunnen zijn. Als je op de kaart kijkt kun je er zo een schitterend bloeiend vakantiedorp bij verzinnen. Maar we zijn al eerder naar een Meer toe gereden dat een stuwmeer bleek te zijn. Stuwmeren zijn dood. Dit meer is ook dood, al lijkt het op de foto nog heel wat. We nemen een cola en rijden gezwind weer door.

Prilep

Met pijn in het hart verlaten we Dihovo en we rijden welgemoed naar Prilep, dat een 50 km boven Bitova ligt, vanwege het idee dat het wel fijn is om in of in de buurt van een levendige stad/plaats te zijn. Ik vind Prilep echter drie keer niks. Het is er warm en stoffig. Er zijn geen mooie gebouwen en parken en er zijn ook geen aardige onderkomens.

Om niet al te snel te oordelen lopen we afzonderlijk elk een uurtje door de Turkse wijk en de markt, maar dan hebben we het ook wel gehad. Warm. Steen. Er is een Tabaksmuseum want dit is een tabaksstad, en er is een beroemd klooster in de bergen, maar dat is 4,5 km lopen. Omhoog. Dat klooster speelt een hoofdrol in de eerder aangehaalde bekroonde Macedonische film 'Before the Rain'. Sorry, maar die 4,5 km omhoog, midden op de dag, dat doe ik niet, zeg ik.

Dan gaan we na de lunch maar weer rijden. Door waanzinnig lege berglandschappen naar het wijngebied. Twee miljoen mensen leven op een gebied zo groot als Nederland. Dat zijn er niet zoveel. Dan heb ook hele stukken leeg.

We zoeken in dit wijngebied een leuk Moezelstadje, maar dat is er niet. er zijn nergens hotels of rooms. De tocht brengt ons uiteindelijk in Demir Kastije. Daar zou een oude wineyard met pauwen die kamers verhuurt. De wineyard vinden we wel en de pauwen ook, maar kamers verhuren ze niet. Zo'n dag van even doorzetten.

Zwemmen in de bergen

Het is toch wel de hele dag plaatjes schieten, zo'n vakantie in de Balkan. En dan nog maar heel selectief, want wat moet je ermee? Ik zou wel tien plaatjes per dag kunnen plaatsen, maar dat zou voor mojn lieve lezertjes een beetje teveel van het goefe zijn. Toch? 

Maar zo ter afsluiting van de dag toch nog eentje. Net buiten Dihovo  kunnen we zwemmen in een kale betonnen bak die afgetapt is van de rivier. Het water is ijskoud, maar dat is heerlijk als het zo heet is als het hier is. 

Waarschijnlijk was er vroeger wel een uitspanning en gezelligheid om de bak heen, maar dat is nu ten enen male afwezig. Wel zijn er weer mannen die vrienden willen worden, maar vandaag heb ik even geen zin in nieuwe vrienden.

Macedonische Televisie

Bij terugkomt in onze Villa Dihovo blijkt de Macedonische televisie op bezoek. De presentatrice en de cameraman Vormen de deelredactie Bitola, vertellen ze. Ze zenden hun materiaal door naar Skopje. Ze maken een item over Dihovo en laten de eigenares van de Villa en een aantal gasten een statement doen.  

Vooral presentatrice is weer een geweldig Balkan-personage: hooggeblondeerd, hooggehakt en diep gedecolleteerd. Ze heeft ook een interviewtechniek van lik-m'n-vestje. 'What is your name amd your surname please?'

Bobby zaagt ze door over onze reisgids en de keuzemomenten, ik word gevraagd naar mijn mening over de Macedonische groenten. Dit in verband met een eventueel toetreden van Macedonië tot de EU. Dan schijnen ze allemaal concessies met betrekking tot hun groenten te moeten doen. Ik vind de Macedonische groenten delicious, maar van de Europese regelgeving over groenten ben ik niet op de hoogte.  

Bobby werd wel een beetje afgeleid door haar te hoge hakken, haar strakke jurkje en haar diepe decolleté, geeft hij toe.

Jorgov Kamen

Tot slot in Dihovo - we willen niet echt weg uit dit paradijselijke oord, maar we moesten ook maar weer eens voort - doen we nog een lange wandeling in het Pelister National Park naar het punt 'Jorgov Kamen' op 1744 meter hoogte. De wandeling duurt twee uur heen en 5 kwartier terug. Het is een stukje van de Rocky Trail naar een bergkam van waaraf je heel ver kan kijken. Het is heel erg Wauw. 

Moskee

Muziek

Sveta Helena

Na de o zo gezellige avond met de Leersummers moeten we allemaal een beetje bijkomen van de dingen. Ik ga maar naar het kapelletje van Sveta Helena, waar het schaduwrijk is en het water kabbelt en stroomt. Beetje zitten wezen. Wat is dit mooi.

Bergdag

1. 
2. We doen een bergdag.Eigenlijk zoeken we een zwemplek, maar die is zo op eigen gelegenheid niet te vinden. 
3. 
   
4. Omdat we geen goede kaart hebben durven we niet echt te gaan lopen en doen we maar wat met de auto. Dorpjes in de bergen. Er wonen nog mensen. Ze plukken boven in de bergen blauwe bessen die ze in tonnen op paarden naar beneden brengen waar een handelaar ze opkoopt in ruil voor flessen Sisi. 
5. 
   
6. We worden vrienden met Nano, een Australische Macedoniër die ver weg in Melbourne zijn bergdorp niet kon missen en teruggekomen is en hier rondhangt met zijn schoolvrienden van weleer. Mountain-men. Ze zitten met zijn allen voor het 'winkeltje' bier te drinken. Wat een Balkantronies bij elkaar. Als je zonder man reist zou je daar nooit, maar dan ook nooit, bij gaan zitten.
7. 
   
8. Het is een echte nieuwe vrienden-dag. Thuis in Dihovo worden we vrienden met de Nederlanders (vrouw, man, kind) die in Leersum blijken te wonen en gemeenschappelijke vrienden hebben. Zo'n dag.

WO I

Informatievoorziening, daar zijn ze hier niet zo goed in. Er is een Nationaal Park, er zijn gemarkeerde wandelingen, zoveel is zeker, maar er is geen kaart, in elk geval niet een die inzicht geeft. We hebben nu vanaf een berghotel een stukje van de Rocky Trail gelopen, een uur heen en een uur terug, maar vanwege de hitte en afgebrande berghutten durven we niet veel meer aan. Die Rocky Trail gaat helemaal naar de top en verder. Dat is dagen wandelen. 

Waarschijnljk als je bijgaande kaart eenmaal begrijpt en ervaren hebt en de markeringen vertrouwt... In de - overigens erg aardige - boekhandel te Bilato verkopen ze wel een kaart, meer een plattegrond, maar daar staan de wandelingen helemaal niet op en allerlei tekens waar in de legenda geen betekenis voor gegeven wordt.

Gisteren hebben de Historical Trail gelopen, drie kwartier heen en drie kwartier terug, met om de 100 meter een groot bord over de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog hier rond Bitola en het National Park, waar jarenlang een gigantisch groot front lag, waar jarenlang gebombardeerd is.  

Net als in Ohrid schijnt hier veel muziek te zijn in de zomer, maar nergens affiches of foldertjes. We genieten dus maar erg van de tuin en onze boeken.

Nieuws

Het Nederlands nieuws volg ik nauwelijks, al kan dat nu wel met de iPad, maar Facebook blijf ik wel bijhouden. De kleine observaties. Via die weg bereikt mij dan toch het nieuws over de dood van prins Friso. 

We zitten in de tuin van Villa Dihovo klaar om weer lekker te gaan dikkedakken en dan valt het nieuws ons rauw op de maag. 

Er zitten nog een stel Nederlanders in de tuin. We gaan elkaar tot nu toe een beetje uit de weg, want Nederlanders zie je in Nederland al genoeg. Nu loop ik direct op ze af, zeg 'Sorry hoor, maar ik vermoed dat jullie dit wel willen weten, Prins Friso is overleden.' Ze schrikken heel erg, vragen of het een natuurlijke dood was offe... 'Maar bedankt!', zeggen ze. Het Oranjehuis en wij.

Ajakc tegen A3 Ankmap (Ajax tegen AZ Alkmaar)

Koffie drinken in de Turkse wijk met een sportkrant daarbij. Het is toch wel tamelijk bijzonder om in een Macedonische krant de uitslagen van de Nederlandse voetbalcompetitie van afgelopen weekend te lezen. Alleen al de vreugde van het ontcijferen van de namen! Als je heel lang kijkt kom je er wel achter.

De Turkse Markt

Vandaag gaan we na het ontbijt eerst nog maar eens naar Bitola, nog een keer van die stad genieten. Het is cultureel gezien na Skopje de tweede stad van Macedonië. We hebben een paar wensen op lijstje en zijn er op voorbereid dat alles er niet is. Zoals de Tourist Information: weg. De Art Gallery in de Moskee: weg.

Wel is er de Turkse Bazar en de Turkse Wijk met de Turkse Markt. Daar is het echt leuk en gezellig. Er lopen haast geen gesluierde vrouwen. Vrouwen dragen hier alles: van heel sexy tot heel beschaafd en alles daartussenin. Ook in de Turkse wijk. Iedereen is gespecialiseerd: de een in pepers en de ander in eieren. 

Pelister National Park

We gaan op verkenning. We zitten tenslotte aan de rand van het Pelister National Park, maar er zijn nergens goeie kaarten te krijgen. Vanaf het infocenter met beer dat net dicht is als wij aankomen loopt de Rocky Trail en die heeft als volgende stop een trekkershut op 25 minuten afstand. Die gaan we maar eens proberen. Dat geeft de burger moed! De route is zo goed bewegwijzerd als ware het een ANWB-pad. De trekkershut is afgebrand, dus daar kun je dan weer niet op vertrouwen. Het is zo vandaag zo na vieren onder de bomen niet eens meer zo heet. 

Angst

Angst kan een goeie leidraad zijn voor vakantie, daar schrijft Maartje Wortel over in Trouw, meldt Diana. Zij gaar haar overweging in De Duif over het fenomeen vakantie doen, lees ik op Facebook. Ze schrijft er een zin over vakanties die vooral zouden bestaan uit het het overkomen van ongemakken. Dat vind ik wat kort door de bocht. Ik reageer: vakantie gaat over in en uit je comfortzone gaan. Die gedachte zal ze meenemen.

Waar heb je als vakantie meer behoefte aan: drie weken comfort en alles bekend en duidelijk en veilig? Of drie weken het onbekende? De ultieme comfortzone noem ik 'Egmond': ik stel mij daarbij voor dat het minder dan een uurtje rijden van huis is! waar een heerlijk tuinhuisje midden in de duinen op mij wacht. Alle gewenste genoegens binnen handbereik: bos en zee en een klooster en een stad. Waarom moeten we met een vliegtuig en al dat gedoe van een Balkanland? Of dagen rijden?

En nu is het hier - alle ongemak ten spijt - weer heerlijk. Ook op de Balkan. Die totaal andere wereld, en toch weer niet, de aardige mensen, het vertrouwen, de prachtige natuur, rare steden, rare stranden, steeds voelen en kiezen waar je behoefte aan hebt, een beetje geven en nemen... Het maakt je open. Maar ik denk dat dat in 'Egmond' of thuis ook kan.

Maartje Wortel schrijft in dat verhaal in Trouw dat ze naar Curacao gaat, waar de ouders van haar vriendin wonen, die ze nog nooit gezien heeft omdat die afwijzend op hun relatie hebben gereageerd. En dan kiezen ze dat als vakantie. En het komt allemaal goed.

Paradise

Het is niet eenvoudig om onze nieuwe vriend Bozidar te verlaten, met wie we gisteren zo fijn raki hebben gedronken, maar Villa  Dihovo is nóg paradijselijker met een grote groene tuin met tuinstoelen, hangmatten, eettafels, en verrukkelijke verzorging, alles voor de gasten. Bozidar begrijpt het en vraagt of we toch nog eens terugkomen om nog een keer raki te drinken.

Bij Villa Dihovo hanteren ze de geen vaste prijs voor de kamers, maar vragen ze je voor logies en verzorging te betalen wat je het waard vindt. Bijzonder. Gelukkig is er op internet een richtlijn te vinden: Bozidar vraagt $ 18 voor een kamer. De eigenares van hier kookt verrukkelijk, hebben we al ervaren. Alle groente uit de schitterende eigen tuin.

Het is hier ongelofelijk schilderachtig, het hele dorp. Overal waterbronnen, rijk aan weelderig groen. Een plek om iedereen aan te bevelen en om bijvoorbeeld Henk van Stap Reizen op af te sturen. Je komt er waarschijnlijk goedkoper via Thessaloniki in Noord-Griekenland dan via Ohrid. 

Nu eerst maar eens een dag in de idyllische tuin liggen. Onder de appelboom. En als het allemaal teveel van het goede wordt zijn er hier riviertjes en poeltjes om in af te koelen.

Villa Ilinden

We hadden bedacht naar Villa Dihovo te gaan, een volgens de reisgids paradijselijke plek in een dorpje aan de rand van Pelister National Park, maar zij is vol en zij verwijst ons door naar de buurman Villa Ilinden. De eigenaar Bozidar (door iedereen Bobby genoemd) is een IT-man die voor een bank in Bitola werkt en in dit paradijselijke Dihovo zijn prachtige zelf opgeknapte familiehuis heeft. 

Hij noodt ons op salade met raki en we kletsen minstens twee uur. Alle mogelijke onderwerpen gaan over tafel. Tito en voormalig Joegoslavië, toen alles veel beter was. Joegoslavië was redelijk welvarend. Er was werk voor de mensen, er waren fabrieken, en er was orde. Zijn zoon studeert architectuur in Bulgarije en heeft drie maanden  in Eindhoven gewoond. Zijn zoon en zijn vrouw hebben de Bulgaarse nationaliteit. zelf heeft hij de Servische nationaliteit. Met zijn vrouw gaat hij elke week in Griekenland  winkelen. Maar daar is steeds meer Chinese rommel te koop. Het vak van journalist vindt hij niets, die dansen allemaal naar de pijpen van de overheid... 

Het is zoals steeds weer een bijzondere ontmoeting. Echt van mens tot mens. Tot nu toe echt aardige prettige gastvrije mensen hier!

Naar Bitola

Eerst gaan we even zwemmen in het Prespa Meer, waar je met de auto tot aan het Meer kan. De grond van dit Meer is zanderig. Het is minder spectaculair qua vis.

Dan gaan we op zoek naar het klooster in Jankovec, waar ze die mooie fresco's zouden maken, maar die poort is potdicht. Dan rijden we maar door naar de volgende bestemming, de stad Bitola. Dat is echt een leuke en levendige stad. 

In het Bradt-gidsje worden we geattendeerd op een mooie Villa Dihovo in en dorpje Dihova 5 km ten westen van Bitolan, net in het Pelister National Park. In dit paradijselijke onderkomen kun je goddelijk wezen in een paradijselijke tuin en de eigenares kookt en zorgt. Hier gaan we eeuwig blijven.  Van hieruit kunnen we naar Griekenland. Albanië, Bulgarije. Kijken of ze een kamer voor ons heeft.

MVR

Omdat ik niet zo'n zin heb in het doorploegen van reisgidsen heb ik de reisleiding een beetje aan Bobby overgelaten. Hij heeft een bestemming uitgekozen aan het ándere Meer van Macedonië, namelijk het Meer van Prespa. Je komt er via een hoge onherbergzame bergpas door het Natuurpark Galicia (ofzo) en het is niet toeristisch.

Dat iets niet toeristisch is kán een aanbeveling zijn, maar het is hier vooral dun bevolkt en ongezellig. Het hotel dat hij heeft uitgezocht heeft als beschrijving dat het van het Ministerie van Binnenlandse Zaken is, dat het in de communistische tijd een hotel voor partijbonzen was, en nu voor politiemensen. Het staat nergens aangegeven en is niet eenvoudig te vinden.

Uiteindelijk vinden we het. Het is echt stom en spotgoedkoop, er zijn weinig gasten. Het privéstrandje aan het meer dat de gids beloofde is in geen velden of wegen te bekennen. Toch nemen we uit pure vermoeidheid toch maar een kamer. Alleen één kokkin spreekt Engels, er komen hier blijkbaar nooit mensen van buiten. Het kost 12 euro voor volpension. Nee, er is hier geen internet of wifi.

Als we gaan zitten aan tafel 303, dat is ons kamernummer, krijgen we geen menu maar een bord eten: een kipfiletje, een hamburger, wat patatjes, en een tomaat. En een banaan toe. Ik moet we lachen, zo erg is dit. Kijk eens waar mijn oud-linkse vriendje me nu weer naar toe gebracht heeft.

Maar eigenlijk is het diep ontroerend. Jonge gezinnetjes, oudere mannen, politiebeambten die iets anders dan dit niet kunnen betalen. Als je erover nadenkt voel je je enorm verwend dat wij kunnen kiezen waar we naar toe gaan. Eenmaal in bed - om ons heen overal geluid van hollende en spelende kinderen - stellen we vast dat het een boeiende ervaring is, en heel goedkoop, maar dat dat geen reden is om hier langer te blijven.

Sveti Naum

Het kerkje van Sveti Naum ligt aan de Albanese grens. Geen idee wat ervan te verwachten. Zeker niet die 'kermis' eromheen. Een geïmproviseerde parkeerplaats voor honderden auto's. Vele tientallen souvenirskraampjes en restaurants. Diverse opgetutte bruidsparen die hier hun fotoreportage gaan scoren. Grootfamilies picknickend aan de rand van het Meer. Is dit normaal of is dit vanwege de nationale feestdag?

Het kerkje is mooi heeft vooral opvallend moderne hedendaagse fresco's. Heiligen en heiligenlevensverhalen in heldere kleuren en met humor. Dat is heel bijzonder, dat is - realiseer ik mij - ook wat ik met mijn bescheiden tekeningen van de Japansen ook meen te doen: ze naar deze tijd trekken. Ik zou het met de iconen van heiligen ook willen, maar daar zie ik doorgaans te weinig afbeeldingen van die me aantrekken. Hier zijn ze zomaar! Maar nergens staat natuurlijk wie ze gemaakt heeft.

Bobby vindt in zijn gids de beschrijving van een nieuw nonnenklooster (Jankovec) waar ze zich gespecialiseerd hebben in moderne fresco's. Dat is toevallig, dat moeten ze zijn!

Verder is er bij Sveti Naum een prachtig natuurgebiedje / meertje waar water uit de bodem opwelt, dat naar het Meer toestroomt. Je kunt je je laten rondroeien door een natuurgids. In ons bootje zitten met ons twee Oekraïners, een Schot en een Cubaanse.