O en voorgoed voorbij

De laatste weken bezoek vrij veel boekhandels. Ik heb wat afspraken buiten de deur en als ik dan toch daar ben ga ik ook maar eens bij de boekhandel langs, om de dramatische berichtgeving over de instortende boekverkoop te checken. Waar ik ook kom zeggen ze dat het bij hén wel meevalt.

In Hoofddorp ga ik langs bij boekhandel Stevens, waar Tekla blijkt te werken, die ik nog ken uit de studietijd te Groningen. Dat is leuk. Door al die boekhandelsbezoeken ben ik ineens weer stapels boeken rijker. Bij Stevens koop ik onder meer dit 'O en voorgoed voorbij' (uitgeverij De Arbeiderspers) over graven van Nederlandse schrijvers. Geschreven door Onno Blom en fotografie Werry Crone.

Mijn hele leven heb ik al een snik naar kerkhoven, zo mooi treurig vind ik die. En zodra ik er een boek over zie koop ik het. Mijn mooiste in de verzameling is 'Denn alle Lust will Ewigkeit' van de Oostenrijkse fotografe Isolde Ohlbaum. Maar er is ook een mooie van Cees Nooteboom: 'Tumbas'. Het zijn vaak grote glanzende dure fotoboeken. Er is markt voor. Die snik naar kerkhoven hebben namelijk heel veel mensen, 'kerkhoftoerisme' noemt Blom het fenomeen in zijn inleiding, en de bezoeken aan de kerkhoven op zoek naar de graven van Nederlandse schrijvers noemt hij hun 'knekeltocht'. Om de diepe melancholie die je daar zoekt/overvalt maar een luchthartig tintje te geven.

Dit 'O en voorgoed voorbij' is een klein boekje, formaat A5 liggend. Maar wel een mooi kleinood. De fotografie is schitterend. Die had eigenlijk ook wel zo'n groot formaat verdiend. De teksten over de graven en de schrijvers cirkelen rond hun teksten over de dood, hun dood en begrafenis, het graf en de begraafplaats. Het is een beetje geschreven binnen de inner circle van kenners van de Nederlandse literatuur, te beginnen bij Betje Wolff en Aagje Deken, en eindigt bij Harry Mulis. Veel mooie bekende dichtregels. 'O als ik dood zal dood zal zijn, kom dan en fluister, fluister iets liefs...' van Leopold...