Een wijde blik

'k Ga naar de Kunsthal in Rotterdam voor de tentoonstelling 'Modern Times' over de Amerikaanse schilder Edward Hopper en zijn tijdgenoten, maar raak gebiologeerd door de expositie in de kelders: 'De wijde blik. De Haagse School en het moderne Nederlandse landschap'. Het is een fascinerende combinatie van fotografie en schilderkunst eind negentiende eeuw.

De Industriële Revolutie kwam in Nederland laat op gang. Pas vanaf 1860 werd een start gemaakt met de aanleg van kilometers treinrails. Het uitgraven van kanalen en de bouw van spoorbruggen ontsloot verschillende gebieden. Grote infrastructurele werken doorbraken het 'typisch' Nederlandse landschap met zijn verlaten velden, onbebouwde polders en lage horizonten. Daarvoor in de plaats ontstond een nieuw landschap met stoomgemalen, brede, rechte rivieren en een netwerk van spoordijken en telegraafpalen.

De schilders van de Haagse School (onder wie Willem Roelofs, Anton Mauve, de gebroeders Maris en Johan Weissenbruch) trokken er op uit om het Nederlandse landschap vast te leggen. Als onderwerp kozen zij plekken in het landschap waar de opkomst van industrie en steden nog onzichtbaar was. Met veel gevoel voor lichtval en atmosfeer verbeeldden zij de duinen, het strand en het polderland. Het zijn de landschappen die je zoekt als je een dagje gaat wandelen in Gods Vrije Natuur.

In die tijd documenteerde een kleine groep fotografen in opdracht van Rijkswaterstaat de bouwtechnische hoogstandjes die in het landschap verschijnen. De zakelijke fotoseries van hun hand maken duidelijk hoe het Nederlandse landschap aan het einde van de negentiende eeuw voorgoed en ingrijpend verandert. Ze laten zien dat de schilders van de Haagse School een gekleurd beeld van Nederland gaven.

De foto's en de schilderijen zijn bijzonder mooi door elkaar heen verwerkt. Twee werkelijkheden die allebei Nederland zijn. Nu is dat zogenaamd typisch Nederlandse landschap behoorlijk schaars geworden en wordt het vrijwel altijd ingesloten door autosnelwegen. Helaas kan ik niet thuis nagenieten. Er is alleen maar een boek van de schilderijen, niet van de foto's erbij. Zeer aanbevelenswaardig!

De tijdgenoten van Edward Hopper zijn ook de moeite waard om te zien, alleen al om het contrast met de tentoonstelling over Nederland. In Amerika legden Hoppers tijdgenoten met veel genoegen de de industralisatie in beeld vast, alsook de geneugten van het stadse leven.